Kripto Paranın Hukuki Niteliği Nedir?
Kripto paralar, merkezi bir otoriteye bağlı olmayan, dağıtık defter teknolojisine (blockchain) dayalı dijital varlıklardır. Türkiye’de mevcut yasal düzenlemelere göre kripto paralar henüz resmi anlamda bir para, menkul kıymet ya da emtia olarak tanımlanmamıştır. Ancak çeşitli mevzuat ve mahkeme kararları, bu dijital varlıkların “gayri maddi mal” statüsüne yakın bir biçimde değerlendirilmesine neden olmuştur.
Özellikle 2021 yılında Resmî Gazete’de yayımlanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmeliği”, bu alandaki ilk doğrudan müdahale olmuştur. Yönetmelikle birlikte, kripto paraların ödeme aracı olarak kullanılması yasaklanmıştır. Bu da onların “resmi para” olarak kabul edilmediğini açıkça ortaya koyar.
Türkiye’de Kripto Paraya İlişkin Mevzuat Durumu
Henüz kapsamlı bir kripto para yasası mevcut değildir. Ancak Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), MASAK ve TCMB başta olmak üzere çeşitli kamu kurumları tarafından yayımlanan düzenleme ve rehberler ile bir çerçeve oluşmuştur.
SPK’nın Kripto Varlık Rehberi:
- Halka arz şeklinde yapılan coin/token satışları, yatırım hizmetleri kapsamına girebilir.
- Yatırımcıların korunması amacıyla token’ların fonksiyonları, teknik altyapısı ve projeleri açıklanmalıdır.
MASAK Yükümlülükleri:
- Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında yükümlüdür.
- Müşteri tanıma (KYC) ve şüpheli işlem bildiriminde bulunma zorunluluğu vardır.
Kripto Para İşlemlerinde Hukuki Riskler
Kripto para alım-satım, saklama, transfer ve yatırım süreçlerinde birçok hukuki risk doğabilmektedir. Bu riskleri aşağıda başlıklar halinde inceliyoruz.
1. Sözleşmesel Belirsizlikler
Kripto para alım-satımı genellikle aracı platformlar üzerinden gerçekleştirilir. Ancak bu platformlarla kullanıcı arasında imzalanan elektronik sözleşmelerin çoğu zaman içeriği belirsiz, Türk hukukuna uygun olmayan veya tek taraflı hükümler içerebilmektedir.
Öneri:
Her işlemden önce platformun hizmet sözleşmesi dikkatlice incelenmeli; özellikle vergi, işlem iptali, fonların dondurulması ve uyuşmazlık çözüm yeri gibi maddelere odaklanılmalıdır.
2. Vergilendirme Belirsizlikleri
Gelir İdaresi Başkanlığı henüz kripto para kazançlarına ilişkin net bir vergi mevzuatı yayınlamamıştır. Ancak mevcut sistemde, kripto para kazançlarının “diğer kazanç ve iratlar” kapsamında değerlendirilerek gelir vergisine tabi tutulması mümkündür.
Örnek:
Bir kişi 2025 yılında 1 milyon TL’lik kripto para kazancı elde etmişse, bu gelir için beyanname vermesi ve artan oranlı gelir vergisi tarifesine göre ödeme yapması gerekebilir.
3. Ceza Hukuku Boyutu
Kripto para işlemleri üzerinden dolandırıcılık, kara para aklama, yetkisiz sermaye piyasası faaliyetleri gibi suçlar işlenebilmektedir. Özellikle yüksek kazanç vaadiyle kurulan ponzi yapıları ve sahte borsa girişimleri bu anlamda ciddi cezai risk taşır.
TCK’ya Göre Değerlendirme:
- TCK m.157 (Dolandırıcılık),
- TCK m.158 (Nitelikli Dolandırıcılık),
- TCK m.282 (Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama),
- TCK m.244 (Bilişim sistemine girme, verileri bozma) hükümleri bu işlemlerle ilgili olarak devreye girebilir.
4. Miras ve Aile Hukuku Sorunları
Kripto paralar dijital varlık niteliğinde olduğu için, ölüm halinde mirasçılara aktarımı konusunda ciddi teknik ve hukuki engeller oluşabilir. Dijital cüzdanların şifreleri bilinmediği veya üçüncü kişilerle paylaşılmadığı durumda, mirasçılar bu varlıklara erişemeyebilir.
Öneri:
Kripto varlıklar için özel vasiyetname düzenlenmesi, şifrelerin noter huzurunda saklanması veya güvenilir vekil tayini yapılması bu riski azaltabilir.
5. Uyuşmazlıkların Tahkim veya Yabancı Mahkemelere Bırakılması
Birçok kripto platformu, kullanıcı sözleşmelerinde yargı yeri olarak yabancı ülke mahkemelerini ya da uluslararası tahkim merkezlerini belirtmektedir. Bu da uyuşmazlık halinde Türk mahkemelerinde dava açmayı engelleyebilir.
Örnek:
Binance veya KuCoin gibi büyük platformlarla yaşanan bir ihtilafta, sözleşmede İngiltere veya Singapur tahkim şartı varsa, Türk kullanıcı dava açmakta ciddi zorluk yaşayabilir.
Platform Güvenliği ve Hukuki Sorumluluk
Kripto para borsaları, Türkiye’de şu anda lisanslı değillerdir. Bu da platformların denetlenmesini zorlaştırır. Ayrıca kullanıcı fonlarının güvenliği de yalnızca şirket politikaları ve teknolojik tedbirlerle sınırlıdır.
Platform Çökmesi Örneği:
2021 yılında faaliyetlerini durduran Thodex borsası, binlerce yatırımcının mağdur olmasına neden olmuş, platform yöneticileri hakkında ağır cezalar verilmiştir.
Yatırımcı Açısından Hukuki Haklar:
- Tüketici hakem heyeti veya tüketici mahkemesi yerine doğrudan asliye hukuk mahkemesinde dava açmak gerekir.
- Dava sürecinde öncelikle platformun Türkiye’deki temsilcisinin tespiti önemlidir.
Uluslararası Düzenlemeler ve AB Mevzuatı
AB, kripto varlıkları kapsayan kapsamlı bir mevzuat olan MiCA (Markets in Crypto Assets) yönetmeliğini yürürlüğe almıştır. Türkiye’nin de bu modele benzer bir sistem kuracağı öngörülmektedir. MiCA kapsamında;
- Kripto hizmet sağlayıcılarının lisans alması,
- Yatırımcıların korunması,
- Piyasa manipülasyonunun engellenmesi
hedeflenmektedir.
Hukuki Danışmanlık Almanın Önemi
Kripto paralarla ilgili işlemler artık sadece teknik bilgi gerektiren alanlar değil, aynı zamanda yüksek düzeyde hukuki uzmanlık gerektiren alanlara dönüşmüştür. Bu nedenle aşağıdaki durumlarda avukat desteği almak oldukça önemlidir:
- Platformla yaşanan uyuşmazlıklarda,
- Kripto para gelirlerinin beyanında,
- Miras bırakılacak cüzdanların planlamasında,
- Token ihracı yapmayı planlayan girişimlerde.
Sonuç
Kripto para işlemleri Türkiye’de her geçen gün daha fazla kişi tarafından kullanılmakta ve yatırım amacıyla tercih edilmektedir. Ancak bu işlemlerin arkasında hem belirsiz bir mevzuat altyapısı hem de ciddi hukuki riskler yer almaktadır. Kullanıcıların haklarını koruyabilmesi için sözleşmelerden vergiye, miras hukukundan ceza hukukuna kadar birçok alanda bilinçli hareket etmesi ve hukuki destek alması gerekmektedir.
Bir yanıt yazın