Miras hukukunda, mirasbırakanın malvarlığı üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunma özgürlüğü belirli sınırlamalara tabidir. Bu sınırlamalardan en önemlisi saklı paylı mirasçılar lehine tanınan saklı pay hakkıdır. Mirasbırakan, vasiyetname, bağışlama ya da satış gibi yollarla yaptığı işlemlerle bu saklı payları ihlal edemez. Aksi halde, saklı payı zedelenen mirasçı, tenkis davası açarak hakkını arayabilir. Bu yazıda, saklı payın ihlali halinde tenkis davasının nasıl açılacağı, hangi şartların gerektiği, izlenecek usul ve dikkat edilmesi gereken noktalar tüm ayrıntılarıyla ele alınacaktır.
Saklı Pay Nedir?
Saklı pay, Türk Medeni Kanunu’na göre belirli mirasçıların, mirasbırakanın tasarruflarına karşı korunmasını sağlayan zorunlu miras payıdır. Mirasbırakan, saklı paylar dışında kalan serbest tasarruf oranı üzerinde istediği gibi tasarruf edebilir.
Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?
Türk Medeni Kanunu’na göre saklı pay hakkına sahip mirasçılar şunlardır:
- Altsoy (çocuklar, torunlar)
- Anne ve baba (yalnızca altsoy yoksa)
- Sağ kalan eş
Saklı Pay Oranları Nelerdir?
| Mirasçı | Saklı Pay Oranı |
|---|---|
| Altsoy | Yasal miras payının ½’si |
| Ana ve baba | Yasal miras payının ¼’ü |
| Sağ kalan eş | Yasal miras payının ¼’ü (altsoy ile birlikteyse) |
Bu oranlar, mirasbırakanın tasarruf edemeyeceği bölümleri gösterir. Kalan kısım ise tasarruf oranıdır ve mirasbırakan bu kısmı istediği kişiye bırakabilir.
Saklı Pay Nasıl İhlal Edilir?
Mirasbırakan, sağlığında yaptığı bağışlamalar veya ölümüne bağlı tasarruflarla (örneğin vasiyetname) saklı payı aşarsa, bu durum saklı pay ihlali anlamına gelir. Özellikle şunlar saklı payın ihlali sonucunu doğurabilir:
- Mirasbırakanın malvarlığının büyük kısmını vasiyetle bir üçüncü kişiye bırakması,
- Belirli malları ya da parasal değerleri evlatlarından biri dışındaki kişilere bağışlaması,
- Mal kaçırma amacıyla yaptığı muvazaalı satış işlemleri.
Tenkis Davası Nedir?
Tenkis davası, saklı payı ihlal edilen mirasçının, mirasbırakanın yaptığı tasarrufun iptalini ya da azaltılmasını talep ettiği davadır. Amaç, saklı payın tekrar eski haline getirilmesini sağlamaktır. Dava sonucunda, haksız yere elde edilen mallar miras payına göre yeniden paylaştırılır.
Tenkis Davası Açılmadan Önce Bilinmesi Gerekenler
- Davacı: Saklı payı ihlal edilen yasal mirasçı.
- Davalı: Saklı payı ihlal eden tasarruftan yararlanan kişi veya kişiler.
- Dava Konusu: Tenkis istenen mal, hak veya değer.
- Dava Süresi: Tenkis davası, mirasçının ihlali ve tasarrufun mahiyetini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde ve her hâlükârda mirasın açılmasından itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır.
Tenkis Davası Nasıl Açılır?
1. Mirasçılık Belgesi Alınmalı
Öncelikle, dava açacak kişinin mirasçı olduğunu ispatlaması gerekmektedir. Bu sebeple noterden ya da Sulh Hukuk Mahkemesi’nden mirasçılık belgesi (veraset ilamı) alınmalıdır.
2. Saklı Pay Hesaplanmalı
Miras bırakanın mal varlığı toplamı, borçları düşüldükten sonra net değer belirlenir. Bu değerin saklı pay oranları dikkate alınarak hak edilen miktar hesaplanır. Tasarruf bu sınırı aşmışsa, tenkis davası açılabilir.
3. Sulh Yoluyla Çözüm Aranmalı (Tavsiye Edilir)
Aile ilişkileri dikkate alındığında dava açmadan önce karşı tarafla uzlaşma girişiminde bulunmak uzun sürecek yargılamayı ve aile içi ilişkileri zedelemeyi önleyebilir.
4. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde Dava Açılmalı
Tenkis davası, miras bırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi‘nde açılır. Dava dilekçesinde:
- Davacının mirasçı olduğu,
- Saklı payının hangi tasarrufla ihlal edildiği,
- İhlal edilen miktarın hesaplaması,
- Talepler açıkça belirtilmelidir.
5. Dava Süreci
Mahkeme, dava konusu tasarrufun saklı pay oranlarını aşıp aşmadığını inceler. Gerekirse bilirkişi incelemesi yapılır. Haksız kazanç elde eden davalı lehine yapılan tasarruflar, belirlenen oranda tenkis edilir. Bu bazen malın aynen iadesi, bazen bedelinin ödenmesi şeklinde olur.
Dikkat Edilmesi Gereken Hukuki Noktalar
- Saklı payın ihlal edildiğinin ispatı mirasçıya aittir.
- Süre aşımı, tenkis talebini tamamen düşürür.
- Muvazaalı satışlar ayrı bir tapu iptal ve tescil davası konusu olabilir.
- Tasarrufların tenkisi sırası vardır: önce vasiyetnameler, sonra bağışlamalar tenkise tabi tutulur.
Tenkis Davası Açmanın Avantajları
| Avantaj | Açıklama |
|---|---|
| Saklı payın korunması | Mirasçı, yasal hakkını elde eder. |
| Haksız kazançların engellenmesi | Mirasın adaletsiz dağılımı düzeltilir. |
| Yargı kararıyla güvence sağlanır | Karar, icra edilebilir ve hukuki koruma sağlar. |
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- Tenkis davası nedir?
Tenkis davası, saklı payı ihlal edilen mirasçının, mirasbırakanın yaptığı tasarrufun iptalini veya azaltılmasını istediği dava türüdür. - Tenkis davası kimlere karşı açılır?
Mirasbırakanın tasarruflarından yararlanan üçüncü kişilere karşı açılır. - Tenkis davası açma süresi nedir?
İhlalin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl, her hâlükârda mirasın açılmasından itibaren 10 yıldır. - Saklı pay kimlere aittir?
Altsoya, anne-babaya ve sağ kalan eşe aittir. - Muvazaalı satışlar da tenkis konusu olur mu?
Hayır, muvazaalı satışlar için tapu iptali ve tescil davası açılmalıdır. Ancak bağışlama olarak nitelenen satışlar tenkise konu olabilir. - Tenkis davası nerede açılır?
Mirasbırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. - Davayı açmak için avukat şart mı?
Hukuken zorunlu değildir, ancak dava karmaşık hesaplamalar ve ispat gerektirdiğinden avukatla çalışmak önerilir. - Tenkis sonucunda mal mı alınır, bedel mi?
Duruma göre aynen iade ya da bedel olarak talep edilebilir. - Miras bırakan saklı payı bilerek ihlal ederse dava açılabilir mi?
Evet, ihlalin kasıtlı olması tenkis davası hakkını ortadan kaldırmaz. - Saklı pay dışındaki mirasçılar tenkis davası açabilir mi?
Hayır, sadece saklı pay sahibi mirasçılar bu davayı açabilir.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın