Yabancıların Türkiye’deki Miras Davalarında Dikkat Etmesi Gerekenler

Yurtdışında ikamet eden veya başka uyruklu mirasçıların Türkiye’de miras işlemlerine katılırken karşılaştıkları hukuki prosedürler, yerel uygulamalardan farklılık gösterebilir. Yabancıların miras davalarında dikkat etmesi gereken usul kuralları, yetki ve uygulanacak hukuk ilkeleri, belge ve tercüme gereklilikleri, süreler ile vergi ve harç yükümlülükleri bir arada değerlendirildiğinde başarılı bir süreç için titiz hazırlık şarttır. Bu makalede, uluslararası özel hukuk düzenlemeleriyle belirlenen kurallardan başlayarak, pratik önerilere kadar tüm aşamaları detaylı şekilde ele alıyoruz.

Türkiye’de Miras Hukukunun Temel Çerçevesi
Türkiye’de miras paylaşımları, öncelikle Türk Medeni Kanunu (TMK) hükümlerine tabidir. Mirasçılar, yasal süre içinde veraset ilâmı almak ve mal varlığı üzerinde tasarruf etmek için bu ilâmı ibraz etmek zorundadır. Yabancı uyruklu mirasçılar bakımından ise, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) ile mirasçının hukuki yerinin ve miras sözleşmesi, mirasçılık belgesi gibi özel belgelerin Türkiye’de tanınması düzenlenmiştir.

Miras davalarında çoğunlukla gündeme gelen temel kavramlar şunlardır:

• Veraset ilâmı: Mirasçılık hak ve paylarını gösteren resmi belge.
• Terekede tasarruf: Mirasın açılmasıyla birlikte mal varlığının yönetimi ve paylaşımı.
• Mirasın reddi: Mirasçının, mirası reddetme hakkı.

Yetki ve Uygulanacak Hukuk Kuralları

1. Yargı Yetkisi
   • Miras davaları, terekede yerleşik bulunan taşınmazın bulunduğu yer sulh hukuk veya asliye hukuk (TMK Md. 608) mahkemesinde görülür. Eğer sadece taşınır mallar varsa, mirasçının ikametgahı da yetki kriteri olabilir.
   • Yabancı mirasçının Türkiye’de ikametgâhı yoksa, mahkeme hem yerleşim yerine hem de terekede bulunan taşınmaza göre yetkili olabilir.
2. Uygulanacak Hukuk
   • TMK’ya göre mirasın açıldığı andaki son yerleşim yeri (gerçek mirasçı bakımından) veya muris (miras bırakan) uyruğunun tercih hakkı vardır (TMK Md. 31).
   • Muris başka ülke uyruğuna sahipse, miras bırakan hayattayken yaptığı bir seçimin bulunmaması hâlinde, miras sözleşmesi ve mirasın açılacağı andaki uyruğu hukuku uygulanır.
   • Aksi yönde miras bırakan iradesi yoksa, Türk hukukuna göre düzenlenen terekede yerleşik mallar için TMK; taşınmaz mallar için mutlaka Türkiye hukuku uygulanır.

Veraset İlâmı ve Belge Tanıma
Yabancı mirasçının, kendi ülkesindeki mirasçılık belgesini (Certificate of Inheritance) Türkiye’de kullanabilmesi için belgenin:

• Yetkili merci tarafından düzenlenmiş olması,
• Apostil şerhi taşıması veya konsolosluk tasdikinin yapılmış olması,
• Türkçe tercümesinin noter tarafından onaylanmış olması,
  gereklidir. Bu koşullar yerine gelmeden mahkeme veya tapu dairesi belgeyi kabul etmez.

Dilekçe ve Dosya Ekspertizi
Miras davası açarken veya terekede tasarrufa ilişkin başvuru yaparken sunulması gereken belgeler:

• Veraset ilâmı veya yurtdışındaki eşdeğeri,
• Murisin ölüm belgesi,
• Uluslararası evlilik cüzdanı (varsa),
• Tapu kayıtları ve diğer sicil belgeleri,
• Vekâletname (yabancı noterden alındıysa apostil’li),
• Türkçe yeminli tercüme.

Eksik belge veya hatalı tercüme, davanın usulden reddine veya gecikmesine neden olabilir.

Vekâlet ve Tercüman Kullanımı
Yabancı mirasçılar için Türkiye’de vekâlet düzenlenmesi mutlaka yerel bir avukat aracılığıyla yapılmalıdır. Noter veya konsoloslukta düzenlenecek vekâletnamenin:

• Yetkilerini açıkça göstermesi,
• Tapu, mahkeme ve vergi dairesi işlemleri için geçerli olması,
• Apostil veya tasdik şerhi taşıması zorunludur.

Mahkeme aşamasında yabancı dilde sunulan her belge için yeminli tercüman hizmeti alınmalı, duruşma taleplerinde tercüman bulunacağı mahkemeye önceden bildirilmelidir. Bu, hem hak kayıplarını önler hem de usulü tamamlar.

Süreler ve Zamanaşımı

• Mirasçılık talebi: Mirasçılık belgesini aldıktan sonra 1 yıl içinde terekede tasarruf amacıyla başvuru yapılması tavsiye edilir. Aksi halde yetki uyuşmazlıklarında hak kaybı riski vardır.
• Mirasın reddi: Mirasın açıldığını öğrendiği andan itibaren 3 ay içinde sulh hukuk mahkemesine başvurmak gerekir. Süresi geçerse redden vazgeçme imkânı ortadan kalkar (TMK Md. 610).
• Vergi değerlendirmeleri: Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nda öngörülen beyan süreleri de mirasın açılmasını izleyen 4 ay içinde tamamlanmalıdır.

Vergi ve Harç Yükümlülükleri
Yabancılar, Türkiye’deki mirasın veraset ve intikal vergisi ödemelerinden sorumludur.

• Beyan yükümlülüğü: Mirasçı, terekede intikal eden mal varlığını ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde ilgili vergi dairesine bildirmelidir.
• Vergi oranı: Mirasın değeri üzerinden %1–30 oranlarında kademeli tarifeye göre hesaplanır.
• Harç ve döner sermaye: Mahkeme işlemleri, tapu tescili ve sicil işlemleri için ek harç ve döner sermaye ödemeleri bulunur.

Çifte vergilendirmeyi önlemek amacıyla Türkiye’nin yoğun olarak imzaladığı çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları (ÇVÖA) dikkate alınarak, yabancı mirasçı kendi ülkesine Türkiye’de ödediği vergiyi mahsup ettirebilir.

Uygulamada Karşılaşılan Yaygın Sorunlar

1. Belge Geçerliliği: Yabancı makam belgelerinin Türkiye’de tanınmaması sık rastlanan bir sorun. Apostil ve tasdik eksiklikleri gecikmeye yol açar.
2. Dil Bariyeri: Yeminli tercüman temininde aksama veya hatalı tercüme, mahkeme dosyasında itiraz konusu olabilir.
3. Temsil Yetkisi: Eksik veya dar kapsamlı vekâletnameler, tapu ve mahkeme işlemlerinin durmasına sebep olur.
4. Çifte Vergilendirme: Mirasçının kendi ülkesinde de vergi doğuran durumlar, yüksek maliyet oluşturabilir. Bu nedenle ÇVÖA hükümlerinin uzman desteğiyle uygulanması önerilir.

Pratik Öneriler

• Erken Hazırlık: Ölüm olayından veya mirasçılık belgesinin alınmasından hemen sonra Türkiye’de avukatla irtibata geçmek, süreci hızlandırır.
• Belgelerin Tam Listesi: Konsolosluk ile ön görüşme yaparak hangi belgenin apostil veya tasdik gerektirdiğini netleştirmek faydalıdır.
• Vergi Danışmanı: Çifte vergilendirmeye yönelik danışmanlık almak, maliyetleri düşürür ve ceza riskini engeller.
• Düzenli İletişim: Avukat ile videokonferans veya e-posta üzerinden düzenli bilgi alışverişi, belge eksiklerini önler.

Örnek Senaryo
Almanya vatandaşı Ayşe Hanım, İstanbul’da ölen babasının geride bıraktığı iki daireyi miras olarak devralmak istiyor.

1. Almanya’daki sulh hukuk mahkemesinden mirasçılık belgesini alır, üzerindeki apostil’leri tamamlar ve Türkçe yeminli tercümesini yaptırır.
2. Türkiye’de bir avukat aracılığıyla vekâletname düzenler ve konsolosluk tasdikini sağlar.
3. Sulh hukuk mahkemesinde veraset ilâmı talebinde bulunur, 1 ayda belgeyi alır.
4. Veraset ve intikal vergisi beyanını ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde yapar, ÇVÖA kapsamında Almanya’ya bildirimde bulunur.
5. Tapu dairesine veraset ilâmını ve vekâletnameyi ibraz ederek dairelerin adına tescil işlemini tamamlar.

Sık Sorulan Sorular (SSS)
Yabancı mirasçı Türkiye’deki dairesini nasıl tescil ettirir?
Mirasçılık belgesinin apostil ve Türkçe tercümesi ile avukat vekâletnamesini tapu dairesine ibraz ederek tescil mümkün.

MÖHUK’a göre miras bırakanın uyruğu ne zaman belirleyici?
Muris, hayattayken uygulanan hukuk tercihi yapmadıysa, mirasın açıldığı andaki uyruğu miras işlemlerinde uygulanır.

Çifte vergilendirmeyi nasıl önleyebilirim?
Türkiye’nin imzaladığı ÇVÖA hükümlerine göre, Türkiye’de ödediğiniz verginin yurt dışındaki vergiye mahsup edilmesini talep edebilirsiniz.

Veraset ilâmı ne kadar sürede çıkar?
Genellikle 2–3 ay içinde tamamlanır; mahkemenin iş yoğunluğuna göre değişiklik gösterebilir.

Miras reddi süresi nedir?
Mirası reddetmek isteyen mirasçı, mirasın açıldığını öğrendiği andan itibaren 3 ay içinde sulh hukuk mahkemesine başvurmalıdır.

Vekâletname apostil’siz geçerli olur mu?
Türkiye’de kullanılacak yabancı vekâletnamenin mutlaka apostil veya ilgili konsolosluk tasdiki taşıması zorunludur.

Mahkemede tercüman nasıl sağlanır?
Tarafların dilekçesinde tercüman talep edilmesi ve mahkemenin yeminli tercüman görevlendirmesiyle sağlanır.

Vergi beyanı hangi daireye yapılır?
Miras bırakanın son yerleşim yeri vergi dairesine veya terekede yerleşik taşınmazın bulunduğu vergi dairesine beyan verilmelidir.

Sonuç
Yabancıların Türkiye’deki miras davalarında başarılı bir süreç yürütmek, uluslararası özel hukuk kurallarını ve yerel uygulamaları eksiksiz biçimde takip etmekle mümkündür. Belge hazırlığı, vekâlet düzenlemesi, tercüme ve apostil gereklilikleri, sürelerin doğru yönetimi, vergi yükümlülükleri ve çifte vergilendirme anlaşmaları bu sürecin kritik adımlarını oluşturur. Profesyonel hukuki ve mali danışmanlık desteğiyle, uluslararası miras devri hem hızlı hem de risklerden ari şekilde tamamlanabilir.