Giriş: İşten Çıkışta İkale Yöntemi Neden Tercih Ediliyor?
Çalışma hayatında iş sözleşmelerinin sona ermesi, çoğunlukla işverenin fesih bildirimi ya da çalışanın istifasıyla gerçekleşir. Ancak, bu iki uç yöntem dışında üçüncü bir yol daha vardır: ikale sözleşmesi.
Hukuki literatürde “ikale”, Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümlerine dayanır ve son yıllarda hem işverenler hem de işçiler tarafından sıklıkla tercih edilen bir çözüm yoludur.
Bu yazıda “ikale ne demek” sorusunu tüm yönleriyle yanıtlayacak, hem tanım hem de uygulamada ne şekilde kullanıldığını detaylı şekilde açıklayacağız.
İkale Ne Demek?
İkale, kelime anlamı olarak “bozma, feshetme” demektir. İş hukukunda ikale; işçi ve işverenin karşılıklı anlaşarak iş sözleşmesini sona erdirmeleri anlamına gelir.
Yani ne işveren işçiyi tek taraflı olarak işten çıkarır, ne de işçi istifa eder. Taraflar karşılıklı olarak oturup, sözleşmeyi birlikte sona erdirmek üzere anlaşırlar. Bu anlaşma yazılı olarak düzenlenmeli ve irade beyanı açık olmalıdır.
İkale Sözleşmesinin Özellikleri
- Karşılıklı rıza esastır.
- Taraflar belirli şartlar üzerinde uzlaşarak sona erdirme kararı alır.
- İşçi genellikle ek bir tazminat alır.
- Yasal kıdem ve ihbar tazminatları ödenebilir ama zorunlu değildir.
- İşsizlik maaşı alma hakkı sınırlı olabilir.
İkale ile Fesih Arasındaki Fark Nedir?
| Özellik | Fesih | İkale |
|---|---|---|
| Karar veren | Tek taraflı (işçi veya işveren) | İki taraflı |
| Sebep gösterme zorunluluğu | İşveren için gerekçeli fesih gerekebilir | Gerekli değildir |
| Tazminat hakları | Kanunen düzenlenmiştir | Anlaşmaya bağlı |
| İşsizlik maaşı hakkı | Genellikle mümkündür | Sınırlıdır veya yoktur |
| Yargıya başvuru | Mümkündür | Sözleşmeye göre kısıtlı olabilir |
İkale Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?
İkale sözleşmesinin geçerli ve hukuki sonuç doğurması için aşağıdaki unsurlar yer almalıdır:
- Tarafların açık kimlik bilgileri
- Sözleşmenin ikale amaçlı yapıldığının açıkça belirtilmesi
- İş ilişkisinin sona erme tarihi
- Tarafların birbirlerinden başka hak ve alacak talebinin kalmadığına dair beyan
- Varsa ödenecek ek ücret veya tazminat tutarı
- İmzalar ve tarih
Not: Yazılı yapılması zorunlu değildir ancak ispat açısından mutlaka yazılı olarak düzenlenmelidir.
İkale Sözleşmesi Hangi Durumlarda Uygulanır?
- Toplu işten çıkarmalarda
- İşverenin küçülmeye gitmesi halinde
- Taraflar arasında anlaşmazlık olmaksızın işin sona erdirilmesinde
- İşçinin kendi isteğiyle çıkmak istediği ama tazminat almak istediği durumlarda
İkale Halinde Kıdem ve İhbar Tazminatı Alınabilir mi?
Bu tazminatların ödenmesi tamamen tarafların anlaşmasına bağlıdır. Ancak uygulamada:
- Genellikle kıdem tazminatı ödenir.
- İhbar tazminatı çoğu zaman ödenmez çünkü taraflar önceden mutabık kalmıştır.
- Ek olarak, işçiye “ikale bedeli” adı altında bir ücret ödenebilir.
İkale Yapan İşçi İşsizlik Maaşı Alabilir mi?
Hayır, genel kural olarak işsizlik maaşı alınamaz. Çünkü işsizlik maaşı sadece zorunlu nedenlerle işten çıkarılanlara verilir.
Ancak bazı Yargıtay kararlarında, ikale sözleşmesinin işverenin talebiyle yapıldığı ve işçinin zor durumda kaldığı ispatlanırsa işsizlik maaşı verilebileceğine hükmedilmiştir.
İkale Sözleşmesi İptal Edilebilir mi?
Belirli şartlar altında mümkündür:
- İşçi baskı altında imzaladığını ispatlarsa,
- Sözleşme karşılığında makul bir menfaat sağlanmadıysa, yani işçiye herhangi bir bedel ödenmediyse,
- Taraflardan birinin iradesi sakatlanmışsa (örneğin tehdit, hile, yanılma varsa),
Bu durumda sözleşmenin iptali için dava açılabilir.
Yargıtay Kararlarında İkale Sözleşmesi
Yargıtay, ikale sözleşmelerinde şu üç kriteri aramaktadır:
- Karşılıklı rızanın varlığı
- İşçiye makul bir menfaat sağlanması
- İkalenin yazılı şekilde yapılması
Eğer bu kriterler sağlanmazsa, ikale geçersiz sayılabilir ve iş sözleşmesinin haksız feshi sonucunu doğurabilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. İkale ne demek?
İkale, iş sözleşmesinin tarafların karşılıklı anlaşmasıyla sona erdirilmesi demektir.
2. İkale yapan işçi kıdem tazminatı alabilir mi?
Eğer anlaşmada yer alıyorsa evet, alabilir.
3. İkale yapan işçi işsizlik maaşı alabilir mi?
Genel olarak hayır. Ancak bazı özel durumlarda Yargıtay işsizlik maaşını haklı görmüştür.
4. İkale sözleşmesi yazılı olmak zorunda mı?
Hayır, zorunlu değil ama yazılı yapılması ispat açısından önemlidir.
5. İkale sözleşmesi iptal edilebilir mi?
Baskı, hile, irade sakatlığı gibi durumlar varsa iptal edilebilir.
6. İşveren ikale yapmaya zorlayabilir mi?
Hayır, ikale tamamen karşılıklı rızaya dayanır. Zorlama varsa geçersiz sayılır.
Sonuç: İkale İşçi ve İşveren İçin Alternatif Bir Sona Erdirme Yolu
“İkale ne demek?” sorusu, özellikle işten çıkış sürecinde haklarını bilen çalışanlar ve işverenler için büyük önem taşır. Her ne kadar karşılıklı anlaşmaya dayalı bir yöntem olsa da, ikalenin hukuki sonuçları ciddi olabilir.
Bu nedenle ikale sözleşmesi yapılmadan önce mutlaka uzman bir hukukçuya danışılması, belgenin içeriğinin dikkatle hazırlanması ve işçiye makul bir menfaat sağlanması gerekir.
Doğru şekilde yapılan bir ikale, yargıya taşınmadan, huzurlu bir ayrılığı mümkün kılar.
Bir yanıt yazın