Mobbing Nedir?
Mobbing, bir çalışana iş yerinde sistematik olarak uygulanan psikolojik taciz, yıldırma ve dışlama hareketleridir. Bu davranışlar, çalışanı işten ayrılmaya zorlamak, performansını düşürmek veya mesleki itibarını zedelemek amacıyla yapılabilir.
Mobbing, hem Türk İş Hukuku hem de Ceza Hukuku açısından değerlendirilen ciddi bir hak ihlalidir. Bu yazıda, mobbingin hukuki boyutlarını, mağdurun haklarını ve izlenmesi gereken hukuki yolları ele alıyoruz.
1. Mobbing Unsurları ve Örnek Davranışlar
Bir davranışın mobbing olarak kabul edilmesi için bazı temel unsurları taşıması gerekir:
✔ Sistematik Olması: Tek seferlik bir olay değil, sürekli veya düzenli olarak tekrarlanması.
✔ Kasıtlı Yapılması: Çalışana zarar verme niyetinin bulunması.
✔ Kurbanı İşten Ayrılmaya Zorlama: İş ortamını dayanılmaz hale getirerek çalışanın istifasını sağlamak.
Mobbinge Örnek Davranışlar
| Mobbing Türü | Örnek Davranışlar |
|---|---|
| Sosyal İzolasyon | Çalışanı grup toplantılarından dışlamak, yalnız bırakmak. |
| Mesleki Aşağılama | Çalışanın bilgisini ve becerilerini küçümsemek. |
| Ağır İş Yükü Verme | Çalışana aşırı görev yüklemek veya hiçbir iş vermemek. |
| Tehdit ve Zorbalık | İşten atılmakla tehdit etmek, aşağılayıcı sözler söylemek. |
| Performans Düşürme | Çalışanın çalışmalarını sürekli eleştirmek, eksik aramak. |
2. Mobbingin Hukuki Dayanakları
Mobbing, Türk İş Hukuku, Borçlar Hukuku, Ceza Hukuku ve Anayasa Hukuku çerçevesinde farklı yönlerden ele alınır:
Türk İş Kanunu (4857 Sayılı Kanun)
- Madde 5: İşveren, çalışanlar arasında eşit davranma yükümlülüğüne sahiptir.
- Madde 24/II: İşçi, işverenin kendisine kötü muamele yapması halinde haklı nedenle iş akdini feshedebilir.
Borçlar Kanunu (6098 Sayılı Kanun)
- Madde 417: İşveren, çalışanlarını korumakla yükümlüdür.
Türk Ceza Kanunu (TCK)
- Madde 125 (Hakaret Suçu): Çalışanın onurunu zedeleyen sözler, cezai yaptırıma tabidir.
- Madde 117 (Haksız Rekabet): İş yerinde kötü niyetli rekabet uygulamaları cezalandırılabilir.
- Madde 105 (Cinsel Taciz): Mobbing cinsel taciz içeriyorsa, ayrıca bu madde kapsamında değerlendirilir.
3. Mobbing Mağdurlarının Hakları ve Yapması Gerekenler
Mobbinge maruz kalan çalışanların hukuki yollara başvurmadan önce yapması gerekenler:
✔ Delil Toplamak: Mobbingi ispatlayabilmek için yazılı belgeler, e-postalar, tanık ifadeleri toplanmalıdır.
✔ İşverene Şikayette Bulunmak: Çalışan, öncelikle iş yerine yazılı olarak şikayette bulunabilir.
✔ Çalışma Bakanlığı’na Başvurmak: ALO 170 hattı üzerinden şikayette bulunulabilir.
✔ Hukuki Yollara Başvurmak: İşçi, hukuki yollarla hakkını arayabilir.
4. Mobbing Hukuki Süreci
1. İşçi, Mobbingi İspatlamak İçin Delil Toplamalıdır
- E-postalar, mesajlar, yazılı uyarılar
- Tanık ifadeleri
- Gizli ses kayıtları (Hukuka uygun elde edilmeliyse geçerlidir)
2. İşverene Resmi Şikayet Bildirilmeli
İşçi, mobbing uygulayan kişiyi ve işvereni resmi olarak uyarmalıdır. Yazılı bildirim yapmak önemlidir.
3. Hukuki Yollar: Açılabilecek Davalar
| Dava Türü | Kim Açabilir? | Talep Edilebilecek Haklar |
|---|---|---|
| İşçilik Alacak Davası | İşçi | Kıdem ve ihbar tazminatı, fazla mesai, işsizlik tazminatı |
| Maddi ve Manevi Tazminat Davası | İşçi | Psikolojik zarar, tedavi masrafları, manevi tazminat |
| Ceza Davası | İşçi | Hakaret, tehdit ve psikolojik şiddet cezalandırılabilir |
| İş Sözleşmesinin Haklı Feshi | İşçi | İşten ayrılma ve kıdem tazminatı alma hakkı |
5. Örnek Senaryolar
Senaryo 1: Mobbinge Maruz Kalan Bir Çalışan
Elif Hanım, 3 yıldır çalıştığı iş yerinde yöneticisinin sürekli onu aşağılayıcı sözler söylediğini ve mesai saatleri dışında iş yüklediğini belirtmiştir.
- Çözüm: Elif Hanım, mobbingin kanıtlarını toplayarak önce işverene yazılı şikayette bulunmalıdır.
- Sonuç: Şikayeti dikkate alınmazsa, Çalışma Bakanlığı’na başvurabilir ve ardından hukuki süreci başlatabilir.
Senaryo 2: Haklı Fesih Yoluyla İşten Ayrılma
Mehmet Bey, iş yerinde sürekli olarak dışlandığını, iş yapamaz hale getirildiğini ve psikolojik baskıya uğradığını iddia etmektedir.
- Çözüm: İş Kanunu’nun 24. maddesine dayanarak haklı fesih yapabilir.
- Sonuç: İşten ayrılırken kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarını talep edebilir.
Senaryo 3: Mobbing Nedeniyle Manevi Tazminat Davası
Ahmet Bey, yöneticisi tarafından sürekli olarak hakarete uğradığını ve küçük düşürüldüğünü iddia etmektedir.
- Çözüm: Psikolojik rahatsızlık yaşadığına dair doktor raporu alarak manevi tazminat davası açabilir.
- Sonuç: Mahkeme, işvereni manevi tazminat ödemeye mahkum edebilir.
6. Mobbingle Mücadele İçin Öneriler
✔ İş yerinde yazılı belgeleri saklayın.
✔ Tanıklık yapabilecek çalışma arkadaşlarınızla iletişimde olun.
✔ Resmi mercilere başvurudan çekinmeyin.
✔ Psikolojik destek alın ve süreci hukuki danışmanla yönetin.
7. Sıkça Sorulan Sorular
🔹 Mobbing davası nasıl açılır?
Mobbinge uğrayan çalışan, iş mahkemesine başvurarak maddi ve manevi tazminat talep edebilir.
🔹 Mobbing davası ne kadar sürer?
Davanın karmaşıklığına bağlı olarak 6 ay ila 2 yıl sürebilir.
🔹 İşverenin mobbing sorumluluğu var mı?
Evet, işveren çalışanlarını korumakla yükümlüdür.
🔹 Mobbing nedeniyle tazminat alınabilir mi?
Evet, manevi tazminat ve kıdem tazminatı talep edilebilir.
Bir yanıt yazın